Ook de politici raken doordrongen van het besef dat de droogteproblematiek dringend een vaste plaats op de agenda moet krijgen. Zo zagen we dit onderwerp recentelijk diverse keren in de commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie van het Vlaams Parlement aan bod komen. Kijken we maar naar de bespreking van de derde Waterbeleidsnota in de C-LEE van 28 april 2020 en de vragen om uitleg aan minister Zuhal Demir in de C-LEE van 27 mei 2020, de C-LEE van 16 juni 2020 en de C-LEE van 17 juni 2020. De commissie heeft dan ook beslist om over deze problematiek hoorzittingen te houden waarop ook Vlakwa werd op uitgenodigd.

Tijdens de hoorzitting van dinsdag 23 juni wilde de commissie deze problematiek vanuit academisch en bestuurlijk oogpunt aan bod laten komen. Patrick Willems (KULeuven), Marijke Huysmans (VUB), Bernard de Potter (VMM) en Dirk Halet (Vlakwa) waren als experts uitgenodigd. Tijdens deze hoorzitting werd in belangrijke mate de aandacht gelegd op het belang van infiltratie en een systemische aanpak om te komen tot koppelkansen met energie, mobiliteit, voeding en ruimtelijke planning.

Op de hoorzitting van dinsdag 30 juni kwamen de watergebruikers aan het woord. Een greep uit de aangebrachte aandachtspunten vindt u hieronder. De parlementsleden waren vooral geïnteresseerd naar onderbouwende data die de impact van bepaalde initiatieven inzichtelijk maakt en naar de randvoorwaarden voor opschaling van goede praktijken.

Drinkwatersector:

  • Als gevolg van de droogte kan het verbruik stijgen met 40% - aanpakken van pieken is een uitdaging.
  • Inzetten op gedifferentieerd watergebruik en hybride drinkwatermodellen – veiligheid en kwaliteit van het geleverde water is een belangrijk aandachtspunt.
  • Drinkwatersector ziet zich als bewaker van de drinkwaterkwaliteit
  • Overschotten van water capteren (bv. tijdens de winter) o.a. via ondergrondse wateropslag (cfr project in Diksmuide)
  • Er wordt verder ingezet op de interconnectiviteit tussen de drinkwatermaatschappijen
  • Inzetten van digitale meters om o.a. ook de lekverliezen in het drinkwaternet
  • …

Bouwsector:

  • Aanpak rond werfwater/bemalingswater: waardevol om hier in te zetten op monitoring van de grondwatertafel en automatische sturing van de pompen – dergelijke aanpak kan resulteren in 10-25% minder oppompen. Bij gebruik van dit water dient ook rekening gehouden te worden met verontreiniging. Algemeen is het een complexe materie en dient bij het ontwerp van een bouwproject het aspect bemaling reeds meegenomen te worden, …
  • Verharding en verharding is 2. In het kader van verharding is het vooral belangrijk dat het laagste punt van verharde oppervlaktes (maar ook onverharde opp) worden aangesloten op bufferbekken, infiltratiezones
  • Inzet op opleidingen binnen de bouwsector om te komen tot efficiënt watergebruik in de bouw
  • Vragende partij voor het opzetten van een green deal  “water & bouw” om o.a. te komen tot standaardbestekken voor wegen en rioleringen,… met het oog op het minimaliseren van de impact op het watersysteem (aanvulling grondwater, hemelwater)
  • Inzet op blauw-groene toets
  • …

Industrie, diensten & handel:

  • Veel watergevoelige sectoren hebben geen plan B in geval van droogte
  • 4/5 bedrijven heeft maar één waterbron ter beschikking. Niet evident om in kader van droogte over te schakelen. O.a. vereisten naar bepaalde kwaliteit of grote volumes (denk aan koeling). Niet evident om de volumes die via een rivier ter beschikking worden gesteld te gaan compenseren met leidingwater)
  • Directe impact van droogte in één schakel van de keten heeft een impact op de volledige keten (landbouwopbrengsten ⇒ bevoorrading voedingsindustrie, verlaagde productie van verpakkingsmateriaal kan bevoorrading van voedingsproducten in het gedrang brengen)
  • Verder inzetten op waterhergebruik ⇒ aanpakken van concentratiestromen
  • Nood aan een faciliterend kader o.a. ondersteuning om de pre-financieringskost (haalbaarheidsstudies) te drukken, uitbreiden van de ecologiesteun, flexibel vergunningskader, vereenvoudigen van uitwisseling van waterstromen tussen verschillende actoren (bv. om publiek terrein van derden over te steken), …
  • Vereenvoudigde procedures voor hergebruik van water voor laagwaardige toepassingen
  • Komen tot een categorisering van types water (cfr VEGA-plan): beter inzicht in de waterkwaliteit van de beschikbare waterbronnen (bv. effluentwater) en voor welke toepassingen deze kunnen worden ingezet
  • …

Natuur:

  • De structurele verdroging uit het verleden (we wilden in het verleden het water zo snel mogelijk weg en een grondwaterpeil ver onder het maaiveld) ligt aan de basis van de uitdagingen van vandaag.
  • Belang om te komen tot een hydrologisch herstel (bv. dempen van het ontwateringsstelsel in infiltratiegebieden), hermeandering.
  • Herstel van natuurlijke sponswerking/inzet op nature based solutions zoals ingezet in het kader van het SIGMA-plan, dat internationaal gevaloriseerd kan worden
  • Pijnpunt: onvoldoende middelen om grondenruil voor te stellen met de landbouw (met gemiddelde prijs van 7 EUR/m²).
  • Inzetten op nieuwe landbouwmodellen o.a. Paludicultuur (natte landbouw). In Nederland en Duitsland worden alvast veel inspanningen geleverd om dit te gaan opschalen.
  • Verhogen van infiltratiecapaciteit door het tegengaan van verharding – ook kijkend naar de 80.000 ha onbebouwde gronden, werken met infiltratiebonus/vermijdbare hemelwaterheffing.
  • Handhaving: doorwerking van de watertoetsadviezen, aanpakken illegale winningen.
  • Zo snel mogelijk vastleggen van de ecological flows.
  • Droogtereflex binnenkrijgen in het ruimtelijk beleid
  • …

Landbouw:

  • Je werkt met levend materiaal – je kan het productieproces niet zomaar stil leggen
  • 10% van de grondwatervoeding wordt opgepompt, 30% van de grondwatervoeding wordt gedraineerd ⇒ nood aan minder en slim draineren (o.a. peilgestuurde drainage)
  • Verbeteren  van de bodemkwaliteit/bodemstructuur (bv via niet-kerende bodembewerking)
  • Meer inzicht nodig in de beheersmaatregelen die nodig zijn om de bodemstructuur te verbeteren en ook  meer inzicht in de infiltratiecapaciteit van bodems.
  • Teeltkeuze
    • Mogelijkheid tot het inzetten van New Breeding Technologies (bv. CRISPR Cas 9)
    • Droogtetolerante en droogteresistente gewassen
    • Kortecyclusteelten (die vroeg in het voorjaar kunnen geplant/gezaaid kunnen worden en vroeger geoogst), mixed cropping...
    • …
  • Reduceren waterverbruik & alternatieve waterbronnen: druppelirrigatie, maximaal gebruik van regenwater, circulair hergebruik.
  • Meer middelen naar het proactieve luik zodat de noodzaak voor een reactief beleid vermindert.
  • Gebiedsgericht met de landbouwers naar de beste oplossing toewerken.
  • Belang van systeemdenken zodat problemen niet verschoven worden naar andere domeinen/andere schakels in de keten.

Waterweg:

  • 1.000 km bevaarbare waterwegen in Vlaanderen die worden gevoed door regenrivieren en hierdoor gevoelig zijn voor periodes van langdurige droogte
  • Maatregelen dienen genomen te worden om te voldoen aan verdragen met Nederland
  • In kader van verdrag Gent-Terneuzen (1960) moet 13m³/sec, als 2-maandelijks gemiddeld, doorstromen richting Terneuzen om verzilting tegen te gaan
  • Maasafvoerverdrag (1995): als debiet van de Maas > 115m³/sec bedraagt, kan Vlaanderen het vereiste volume van 30m³/sec onttrekken. Indien Maasdebiet daalt tot bv. van 30m³/sec (geen fictieve situatie) kan Vlaanderen slechts 10m³/sec onttrekken en dienen belangrijke waterbesparende maatregelen genomen te worden (beperken van lekverliezen t.h.v. stuwen en sluizen, gegroepeerd schutten, beperken van watercaptaties, terugpompen schutwater (hierin limieten in het kader van verzilting), …
  • Inzet middellange termijn:
    • Innovatieve ontwikkelingen in de scheepvaart: nieuwe scheeptypes, autonoom varen, scheepvaartsturing.
    • Doorlichting prijszetting oppervlaktewater: vandaag is dit een degressief tarief.
    • Intelligente sturing van sluizen en stuwen (i.f.v. voorspellingen regenval, verwachte scheepvaart, …)
    • …

Vanuit Vlakwa volgen we de verder ontwikkelingen n.a.v. deze hoorzitting verder op en houden we u graag verder op de hoogte.

Artikel uit De Standaard 23/06/2020 'We hebben meer burgerzin voor ons waterverbruik nodig'

Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie (vergadering)