‘Ooit zei een geschiedenisleraar mij: “In de toekomst voeren we geen oorlog meer voor land of olie, maar voor water”. Zijn naam weet ik al lang niet meer, maar zijn woorden zijn blijven zinderen.’ De vijftienjarige Dirk Halet was toen niet zo bezig met het carrièrepad dat hij zou bewandelen, maar een zekere intrige voor milieu was er wel. Opgegroeid in Sint-Amandsberg tussen de medicijnvoorschriften, pillendozen en de apothekersjassen van zijn ouders, baande hij zich een eigen weg. Een waterweg die hem langs de universiteit, industrie en beleid zou voeren en uiteindelijk naar Vlakwa zou leiden. Dat verhaal begint vandaag, 1 maart 2022, precies tien jaar geleden.

Leo en Dirk Halet
Leo en Dirk Halet in Apotheek Halet in Sint-Amandsberg.
 

‘Hoewel mijn zus in de voetsporen van mijn ouders getreden is en Apotheek Halet verderzet, heb ik zelf niet zo’n affiniteit met medische wetenschappen. Met milieutechnologie des te meer. Na de studies bio-ingenieurswetenschappen ben ik nog een tijd aan het unief gebleven om mij onder te dompelen in anaërobe ammoniumoxidatie, een innovatieve biotechnologie voor waterzuivering. Dat was een heel vrije omgeving, waar ik na een paar jaar ook in contact kwam met een nieuwe carrièrekans bij de federatie van de voedingsindustrie, Fevia. Ook daar gedijde ik in de open werkcultuur; ik had er eigenlijk meer collega’s buiten dan binnen de organisatie. Telkens op zoek naar schakels in het bredere plaatje, en dat doe ik nu als strategisch coördinator nog altijd.’

Je wint geen schaakspel door enkel met je loper te spelen

‘In 2012 hoorde ik via een kameraad die bij Howest werkte over Vlakwa: ‘Hier aan den overkant zoeken ze nog iemand voor beleidsmatig water, niks voor u?’. En zo ging ik aan boord als deel van het team waar waterinnovators Veerle en Charlotte toen al toe behoorden, met CEO Dirk Van der Stede aan het roer. Ik heb het geluk om altijd fijne bazen rond mij te hebben (gehad) die mij elk op hun manier verrijkt hebben met visie en karakter. Zo was Dirk een netwerker pur sang die altijd diplomatisch de kalmte kon bewaren en wist hoe de wereld marcheerde. Van hem heb ik opgestoken om het veld open te trekken en inspraak breed te zoeken, ook wanneer een initiatief nog in zijn kinderschoenen staat. Je wint geen schaakspel door enkel met je loper te spelen: sterk werk verzet je samen.’

Het topje van de ijsberg

‘In mijn eerste jaar in de Graaf Karel de Goedelaan zijn we vijf jaar voor het begin van de rist droge zomers, en bedrijven zijn weinig bezig met hun watervoorziening, laat staan met waterhergebruik. Bij een bevraging door Vlakwa komt uit de bus dat de grootste bezorgdheid van bedrijven op dat moment de steeds strengere lozingsnormen zijn. Bij de landbouwbedrijven voorspelt 50% wel al dat ze binnen de 2 à 5 jaar in moeilijkheden komen door beperkte waterbeschikbaarheid. Ja, als je pomp stilvalt omdat die lucht aan het trekken is uit je waterput, dan voel je de bui wel hangen. Het topje van de ijsberg laat zich stilaan zien.’

‘Dat voldoende en kwalitatieve watervoorziening onmisbaar is voor onze maatschappij, bewijst dat jaar ook de studie naar het socio-economisch belang van water in Vlaanderen (2012). Toch wordt het in eerste instantie beschouwd als kostenpost en niet als waardebrenger. Hoe kunnen we dat omdraaien? Vlakwa knoopt de gesprekken aan met sectorfederaties om een hefboom te kunnen zijn voor hun uitdagingen.

Bijvoorbeeld voor een toen brandend actuele uitdaging voor de landbouwsector: hergebruik van meststoffen, en dus nutriënten. Vlaanderen heeft een overschot aan dierlijke meststoffen, terwijl Europa toen vocht tegen een fosfaattekort en moest importeren uit Marokkaanse, Amerikaanse of Chinese fosfaatmijnen. Hoe kunnen we nutriënten bijvoorbeeld uit mest en afvalwater halen en hergebruiken? Kunnen we die twee stromen misschien gezamenlijk behandelen? Ik denk dat daar bij mij het zaadje werd geplant voor een systeemaanpak: Als we iets ten gronde wilden veranderen, moesten we enorm veel schakels in het systeem samenbrengen om hun belangen zien te verzoenen. Iedereen die invloed had of beïnvloed zou worden door een verandering in het systeem werd betrokken; gedeeld begrip doen ontstaan was een grote uitdaging. Om de deur op een kier te zetten om nutriëntenkringlopen te sluiten, werd het European Sustainable Phosphorus Platform (ESPP) opgericht. Intussen bestaat dat platform tien jaar en de deur staat er wagenwijd open voor interactie tussen landen, culturen en mensen.’

Cartoons van de 1ste European Sustaible Phosphorus Conference (maart 2013)
Cartoons van de eerste European Sustaible Phosphorus Conference (maart 2013).
 

Is het gras groener aan de overkant?

‘Om doorgedreven oplossingen te voorzien, moet je dus letterlijk en figuurlijk de grens eens durven oversteken. In 2013 gingen we bijvoorbeeld bij onze Noorderburen (Sneek) kijken hoe ze in een stadsbuurt de water-, energie- en nutriëntenkringlopen lokaal sluiten. Het zou de voorloper worden van de innovatiefste woonwijk van Vlaanderen: de Nieuwe Dokken in het Gentse, een pronkproject.’

‘Terwijl in onze contreien begint te dagen dat water geen vanzelfsprekendheid zal blijven, had Israël het al langer begrepen. 90% van het water wordt hergebruikt, maar wordt er evengoed als machtsvehikel ingezet…. Europa zet waterhergebruik hoog op de politieke agenda. Een paar jaar later (2015) zakken verschillende Directoraten-Generaal van de Europese Commissie af vanuit Brussel om succesverhalen te bezoeken in Vlaanderen, intussen koploper in waterhergebruik.’

Op zending over waterhergebruik in Israël
Uitwisselen over waterhergebruik in Israël.
​​​

You can have all the technical arguments, and still lose the battle

‘Tijdens overleg met Nederland valt voor het eerst de term robuust watersysteem. Toenemende droogte en stortbuien doen de spanning stijgen: het watersysteem barst en kan niet alle functies blijven bedienen. De Visie 2050 (2016) definieert voor het eerst de belangrijkste hordes die we moeten overwinnen om alle functies van water te vrijwaren. Daar steekt een nieuw concept de kop op: sociale innovatie.’

‘Ik geloof sterk in de kracht van mensen om vernieuwing door te drijven. En je kunt bij hen niet allemaal de juiste snaar raken met droge onderzoeksresultaten. Door het enkel op technische details te spelen, loop je dus een groot potentieel aan opgenomen waterburgerschap mis. Zo kunnen kunst en cultuur een sterke drager zijn van maatschappelijk bewustzijn en verandering. “Whiskey is for sipping, water is for war!”, schreef Mark Twain. In 2016 werkte Vlakwa mee aan een tentoonstelling WATER.WAR, met utopische en realistische oplossingen van wetenschappers, kunstenaars, ondernemers en actieve burgers. Zo’n andere invalshoek geeft nieuwe energie om de status quo uit te dagen, zoals nu opnieuw in het S+T+ARTS4Water project dat toont hoe wetenschap, technologie en de kunsten een gelaagd maar geslaagd huwelijk zijn.

De rode blauwe draad

‘Als ik over mijn schouder terugkijk op tien jaar waterlandschap, dan valt op dat veel meer profielen van diverse pluimage zijn bijgeschoven aan tafel. Juristen, economen, geologen, kunstenaars, sociologen, geschiedkundigen, technologen, datawetenschappers… allemaal dragen ze een bijzonder deel bij aan de transitie naar een robuust watersysteem. Dat verbindende is een natuurlijke eigenschap van water. Als ik op een maatschappelijk relevant thema bots, hoef ik maar vijf seconden na te denken om te vinden hoe het gelinkt is met water. Als blauwe draad zit het doorheen onze wereld verweven.

Ook het venijnig virus dat al twee jaar onze samenleving in de tang houdt, vindt licht een link met water. De toestand van ons gezondheidssysteem en dat van ons watersysteem zijn direct verbonden: een gezonde bevolking betekent gezond water. Die koppeling zien we bijvoorbeeld in de Vlaamse Green Deal Duurzame Zorg, waar een van de vraagstukken is wat de impact is van medicijnresten in afvalwater. We hebben de juiste tools in onze gereedschapskist om dat vraagstuk op te lossen: een doorgedreven kennis van het watersysteem en sterke focus op Onderzoek en Ontwikkeling binnen de farmasector. We mogen dus gerust ambitieus zijn om de bakens te verzetten.

Ook fijn dat ik met mijn papa, die ook lid is van de Orde der Apothekers, hierover van gedachten kan wisselen. Want laten we eerlijk zijn: de scherpste inzichten komen vaak bovendrijven tussen pot en pint. En ik moet bekennen dat dit ook mijn affiniteit voor de medische wetenschappen aanwakkerde. Dank je wel Vlakwa!