Douchen met regenwater, hoe zit het nu?

Na jaren met langdurende periodes van droogte beseft de Vlaming meer dan ooit dat we duurzamer met water moeten omgaan, en dat blijkt ook uit cijfers van de Grote Waterenquête (Vlakwa, AquaFlanders, UGent - 2022). Uit de antwoorden van ruim 2600 respondenten komt onder andere naar voren dat meer dan de helft thuis een regenwaterput heeft en regenwater als een belangrijke en duurzame waterbron ziet. Opvallend is ook dat 63% van de respondenten aangeeft te overwegen om met regenwater te douchen, maar kan dit ook in Vlaanderen?

De vraag lijkt eenvoudig, maar het antwoord erop vergt wel degelijk kennis van zaken. Vlakwa’s waterinnovator Veerle Depuydt zocht het uit en schreef er een helder artikel over. Tijdens de meest recente Aquarama Trade Fair ging ze nog dieper in op de materie en gaf ze een presentatie die breed gesmaakt werd. Dat gebeurde tijdens de Vlario-sessie rond het project Waterbewust Bouwen waarover je in de reportage hieronder meer te weten komt.

Wat zegt het wetgevend kader over douchen met regenwater?

Besluit van de Vlaamse Regering (BVR) over de kwaliteit, kwantiteit en levering van water bestemd voor menselijke consumptie

Water voor persoonlijke hygiëne zoals douchewater, valt onder de definitie ‘water bestemd voor menselijke consumptie’. Sinds 20 januari 2023 is er een nieuw besluit van de Vlaamse Regering (BVR) over de kwaliteit, kwantiteit en levering van water bestemd voor menselijke consumptie (publicatie: 8/03/2023).

In het wetgevend kader zijn er 3 types leveranciers van drinkwater gedefinieerd:

Openbare waterleverancier. Dat zijn de zes Vlaamse drinkwaterbedrijven
Private waterleverancier. Dat is de titularis van een private waterwinning, die water bestemd voor menselijke consumptie produceert en/of levert binnen het kader van een commerciële of openbare activiteit, al dan niet via een privaat waterdistributienetwerk.
Eigen waterleverancier. Dat is de titularis van een private waterwinning die water bestemd voor menselijke consumptie produceert en levert buiten het kader van een commerciële of openbare activiteit, zonder daarbij gebruik te maken van een openbaar waterdistributienetwerk.

In het BVR zijn onder andere de minimale kwaliteitseisen voor water bestemd voor menselijke consumptie, informatie rond de melding en risicobeheersing terug te vinden.

Bij nieuwe installaties moet er vooraf een melding gebeuren bij VMM. Het type melding hangt ervan af of de installatie al dan niet gebruikt zal worden in het kader van een openbare of een commerciële activiteit, het geleverde volume per dag en het aantal personen per dag die er gebruik van zullen maken. Ook moet er een risico-gebaseerde benadering worden gehanteerd op de levering, behandeling, opslag en distributie van water bestemd voor menselijke consumptie.

Eens de installatie klaar is voor gebruik voert de waterleverancier een opgelegde monitoring uit. Alle monsterneming en analyses moeten worden uitgevoerd door erkende laboratoria in de discipline water, deeldomein drinkwater.

Hierna zijn twee voorbeelden opgenomen.

Voorbeeld A: een particulier (huiseigenaar en watergebruiker) die kraanwater (via het drinkwaterbedrijf) inzet voor alle hygiënische toepassingen behalve douchen; en regenwater inzet voor het poetsen, toiletspoeling, het wassen van kledij en om te douchen.

In dit voorbeeld is de particulier ‘eigen waterleverancier’.

Het betreft een installatie die niet gebruikt wordt in het kader van een openbare activiteit of een commerciële activiteit en die minder dan 10 m³ per dag levert, en waarvan minder dan vijftig personen per dag gebruik maken. De melding bij VMM bevat minimaal de volgende informatie:

1. Een algemene beschrijving van het beoogde watervoorzieningssysteem, met specificering van:

de beoogde toepassingen voor het te produceren water bestemd voor menselijke consumptie;
het beoogde aantal gebruikers;
het beoogde productievolume, uitgedrukt in m³/dag;
de bron die wordt aangewend met de locatie van de onttrekkingspunten en in het geval van grondwater, de specificering van de diepte van de winningsput;
de eventueel geplande behandeling

2. Een eventuele aanwezigheid van andere watervoorzieningssystemen in het onroerend goed;

3. Een bewijs dat de winning is gemeld conform artikel 4.2.4.2, §1 van het decreet, als dat van toepassing is.

De risicogebaseerde benadering is in dit geval beperkter dan bij voorbeeld B (zie verder) en betreft het volgen van richtlijnen inzake risicobeoordeling en risicobeheer van VMM.

Eens de installatie klaar is, moet een conformiteitsmonitoring worden uitgevoerd door de waterleverancier op het door hem geleverde water bestemd voor menselijke consumptie conform de bepalingen van het BVR, bijlage II, deel B.1.

Concreet betreft het de monitoring van volgende parameters:

Parameters groep A: E.Coli, intestinale enterokokken, colibacteriën, telling kolonies bij 22°C, kleur, troebelingsgraad, smaak, geur, pH, geleidbaarheid, ammonium, nitriet, lood en ijzer; eventueel nog uitgebreid met andere parameters.
Parameters Groep B: (zie BVR bijlage 1.A – parameters en parameterwaardes), waar 4 deelgroepen van parameters terug te vinden zijn die moeten bemeten worden:
- Deel A: Microbiologisch (2)
- Deel B: Chemisch (36) o.a. som van PFAS’en
- Deel C: Indicatorparameters (22)
- eventueel Deel D: aanvullende parameters (4)

Tenzij anders bepaald op basis van risicobeoordeling van het watervoorzieningssysteem moet minimaal volgende frequentie worden gevolgd:

Parameters groep A: aantal monsternemingen per jaar

1˟

_{˟ opmerking: De frequentie voor monitoring kan verlaagd worden tot 0,20 als de monitoring van de parameters uit Groep A goede resultaten oplevert en als de verlaging kan worden aanvaard voor zowel de gebruikstoepassingen als de aangewende bron.}

Parameters groep B: aantal monsternemingen per jaar

1 keer om de 10 jaar na ingebruikname

Tabel 1: Minimumfrequentie voor monsterneming en analyse voor de conformiteitsmonitoring

Zodra ze beschikbaar zijn, moeten de resultaten gecommuniceerd worden aan VMM, die in afstemming met het Departement Zorg op hun beurt passend advies geven.

Voorbeeld B: Gemeente die de douches van de sporthal op regenwater wil plaatsen.

In deze situatie is de gemeente ‘private waterleverancier’.

In het geval van een openbare activiteit, bevat de melding bij VMM minimaal volgende informatie:

1. Een algemene beschrijving van het beoogde watervoorzieningssysteem, met specificering van:

de beoogde toepassingen voor het te produceren water bestemd voor menselijke consumptie;
het beoogde aantal gebruikers;
het beoogde productievolume, uitgedrukt in m³/dag;
de bron die wordt aangewend met de locatie van de onttrekkingspunten en in het geval van het grondwater, de specificering van de diepte van de winningsput;
de eventueel geplande behandeling;

2. De eventuele aanwezigheid van andere watervoorzieningssystemen in het onroerend goed;

3. Een risicobeoordeling en een voorstel van risicobeheer voor het beoogde watervoorzieningssysteem voor water bestemd voor menselijke consumptie, opgemaakt overeenkomstig artikel 7, §2;

4. Een voorstel van controleprogramma voor de monitoring die van toepassing is overeenkomstig artikel 13;

5. Een bewijs dat de winning is gemeld overeenkomstig artikel 4.2.4.2. van het decreet, als dat van toepassing is.

In deze situatie is de risicogebaseerde benadering veel uitgebreider dan bij Voorbeeld A en bevat ze o.a. een risicobeoordeling en risicobeheer van de watervoorzieningssystemen.

Ook de monitoring is veel uitgebreider dan bij Voorbeeld A. Zo is, naast een conformiteitsmonitoring die uitgebreider is dan bij Voorbeeld A, ook een operationele monitoring noodzakelijk. Die heeft als doel de kwaliteit van het water te bepalen op het punt waar aan de parameterwaarde moet worden voldaan.

De sporthal is een publiek gebouw. Voor de bemonsteringsfrequentie van een watervoorzieningssysteem voor water bestemd voor menselijke consumptie dat gebruikt wordt in het kader van een openbare activiteit is Tabel 1 van Bijlage 2 van het BVR van toepassing.

Verplichte keuringen van waterinstallaties

Bijkomend aan de opgelegde eisen in het BVR, heeft de overheid verplichte keuringen in het leven geroepen om het openbaar waternet en de gebruiker te beschermen.

Wanneer is een keuring verplicht?

Nieuwe installatie
Belangrijke veranderingen aan de binneninstallatie en niet-aangesloten binneninstallatie
Belangrijke veranderingen aan een installatie voor tweedecircuitwater

Wanneer in een nieuwbouw naast ‘water van het openbaar waternet’ (ook wel kraanwater genoemd) regenwater wordt ingezet om te douchen bijvoorbeeld, zal een keurder vóór ingebruikname nakijken of je waterinstallatie ‘gebruiksconform’ en ‘conform aansluiting’ is:

Gebruiksconform betekent dat je water niet kan terugstromen in of naar de (al dan niet aangesloten) binneninstallatie en dat je tweedecircuitwater veilig gebruikt wordt (dus niet om te drinken, koken, af te wassen, douchen, ….)
Conform voor aansluiting wil zeggen dat je water niet kan terugstromen naar het openbaar waternet. Is dat in orde, dan sluit het waterbedrijf je na de keuring aan op het openbaar waternetwerk.

Concreet zijn er 3 keuringen sinds januari 2021, namelijk van:

Binneninstallatie = drinkwaternet (keuring nodig voor het openen van de watermeter)
Niet-aangesloten binneninstallatie bv. grondwater, regenwater, … ingezet voor toepassingen waarvoor drinkwaterkwaliteit is vereist zoals douchen
Tweede circuitwater = toepassingen waarvoor geen drinkwaterkwaliteit is vereist zoals schoonmaken of toilet doorspoelen

Voor keuring 1 is het heel belangrijk dat er een strikte scheiding is, hier hangt je status ‘conform aansluiting’ vanaf en dus ook de opening van de watermeter. Keuring 2: In het geval van het inzetten van regenwater om te douchen, moet er een zuiveringsstap zoals een actief kool (AK) filter of UV-lamp aanwezig zijn om gebruiksconform te zijn.

Als de zuiveringsstap ontbreekt en regenwater wordt ingezet om te douchen met bv. enkel een microfilter (zonder bijkomende zuivering zoals AK of UV-lamp of een andere ontsmettingsstap), dan zal de keurder voor de niet-aangesloten binneninstallatie ‘niet gebruiksconform’ op het attest opgeven.
Bij inzetten van regenwater om te douchen is de zuiveringsstap dus cruciaal voor de keuring.

Let wel, de keurder zal geen kwaliteitsbepaling (bv. analyses) uitvoeren wanneer hij langskomt. De particulier draagt zelf de verantwoordelijkheid (vanuit gezondheidsoogpunt) m.b.t. de keuze voor regenwater.

Potentieel van regenwater als alternatieve waterbron bij huishoudens in cijfers

De huishoudens zijn in Vlaanderen een belangrijke waterverbruiker. In 2021 was het aandeel van de huishoudens in het totale waterverbruik (excl. koelwater) ongeveer 35% en 65% van het kraanwaterverbruik in Vlaanderen. Het gemiddelde kraanwaterverbruik in 2022 (voor een lid van een gemiddeld gezin van 2,3 personen) was 84 liter per persoon per dag. Van het huishoudelijk gebruik wordt 26% gebruikt voor de douche, 19% voor het toilet en 16% voor de wasmachine. (bron: VMM)

Het potentieel in Vlaanderen om op alternatieve waterbronnen zoals regenwater in te zetten is dus groot.

Link met het Water Bewust Bouwen project

Vanuit een groeiend besef bij de burger om duurzamer met water om te springen en bijgevolg de wil om meer alternatieve waterbronnen in te zetten, ontpoppen zich niet alleen wetgevende, maar ook technische vragen, zoals:

Voor welke toepassing kan regenwater/grijs water ingezet worden?
Wanneer is een voorbehandelingsstap vereist?
Welke voorbehandeling/zuiveringsstap(pen) is/zijn aan te raden bij een bepaalde uitvoering?
….

Uit het toenemende aantal vragen blijkt ook de toenemende nood aan door neutrale partijen verzamelde praktijkkennis.

Binnen het VLAIO COOCK Waterbewust Bouwen project wil het partnerschap onder andere door het analyseren van waterstalen bij een aantal voorbeeldprojecten beter zicht krijgen op de kwaliteit van waterbronnen (o.a. regenwater) en de invloed van diverse waterbehandelingstechnieken op de waterkwaliteit versus (mogelijke) toepassingen.

Hierbij wordt vooral gekeken naar de bacteriologische waterkwaliteit, die case-afhankelijk wordt uitgebreid met fysico-chemische parameters zoals N, P, COD, …. .

De door Buildwise gegenereerde datasets zullen binnen het partnerschap worden verwerkt en de output zal vervolgens breed kenbaar gemaakt worden richting de diverse doelgroepen waaronder overheden, bouwprofessionals, technologieaanbieders, enz.

Bronnen:

De grote waterenquête

20 JANUARI 2023. - Besluit van de Vlaamse Regering over de kwaliteit, kwantiteit en levering van w | EMIS (vito.be)

Waterverbruik huishoudens — Vlaamse Milieumaatschappij (vmm.be)

Keuring waterinstallaties — Vlaamse Milieumaatschappij (vmm.be)

Projectwebsite:

https://www.embuildvlaanderen.be/projecten/waterbewust-bouwen/