En wie gaat dat betalen? Kostenposten van gezuiverd huishoudelijk afvalwater hergebruiken in landbouw

Elk jaar loost Aquafin meer dan 800 miljoen m³ gezuiverd huishoudelijk afvalwater. Een enorme hoeveelheid proper water, met een even groot potentieel. Waarom dat water geen tweede leven geven als irrigatiewater voor de landbouw? Vraag ontmoet aanbod. Maar hoe pak zo’n project budgettair aan? Een realistische kosteninschatting is dan een belangrijke hoeksteen om je samenwerking te doen slagen.

Aquafin, het Proefstation voor de Groenteteelt en Vlakwa brachten de kosten voor de landbouwers in kaart in kader van het AWAIR-project.

De kostprijs van gezuiverd afvalwater hergebruiken in de landbouw is afhankelijk van de lokale situatie, maar een aantal aspecten keren als een constante terug.

Prijsbepalende factoren zijn:

• Jaarlijkse watervraag
• Gebruiksperiode
• Benodige waterkwaliteit
• Variabelen in het leidingnetwerk (werkdruk, lengte, ligging, aantal aftappunten)

We onderscheiden vier kostensoorten: het leidingnetwerk, de bijkomende zuiveringsinstallatie, het projectmanagement tijdens de infrastructuurwerken en kosten verbonden aan de studiewerk, vergunningen en monitoring. Per kostenpost wordt een inschatting gemaakt van de grootteorde en het belang in het totale kostenplaatje.

1. Leidingnetwerk
   De eerste kost is de aanleg van het leidingnetwerk en neemt de grootste hap uit het budget. Die kost kan je inschatten door prijs op te vragen bij lokale aannemers. De investeringskosten omvatten onder andere leidingen, pompen, aftappunten, debietsmeters en elektrische aansluitingen. De investeringskost wordt logischerwijs hoger als de leiding langer wordt, maar per lopende meter kan een langere leiding voordeliger uitkomen. Daarnaast moet je ook voorzien in jaarlijkse operationele kosten zoals energie en onderhoud van het leidingnetwerk.
   
   Hoewel de investeringskost voor een leidingnetwerk aanzienlijk is, is het op lange termijn de enige duurzame aanpak. In crisissituaties wordt nu teruggegrepen op transport van water op wieltjes, maar dat is niet houdbaar in de toekomst. 

2. Bijkomende zuivering
   Een tweede kost is de extra zuivering van het huishoudelijk afvalwater om het te kunnen en mogen gebruiken als irrigatiewater. Dat kan je inschatten in samenwerking met technologieleveranciers. Welke technologie zich leent voor jouw project, hangt af van de benodige waterkwaliteit, risico op bijproducten, restwerking, veiligheid, duurzaamheid en schaal. De investeringskost omvat (afhankelijk van de gekozen techniek) de zuiveringsinstallatie, pompen, elektrische aansluitingen, automatisatie en eventueel extra buffer of behuizing. De operationele kost omvat (afhankelijk van de gekozen techniek) energie, chemicaliën en onderhoud.
3. Studiekosten
   Aan elk project zijn ook studiekosten verbonden. Dat zijn bijvoorbeeld kosten voor het ontwerp en het projectmanagement tijdens de uitvoering van de werken. Ze worden ingeschat op basis van de grootte van de investeringskost. Hoe groter het project, hoe meer opvolging, hoe hoger ook deze kosten.
4. Vergunningen en monitoring
   De laatste kost zijn vergunningen en monitoring. In het kader van de nieuwe Europese wetgeving rond minimumeisen voor waterhergebruik is er vanaf juni 2023 een extra vergunning nodig, los van de omgevingsvergunning voor de infrastructuurwerken. Dit gaat gepaard met een risicoanalyse, waarvan de precieze kost op dit moment nog onzeker is. Je kunt in dit artikel alvast meer lezen. 

En wie gaat dat betalen?

Gezuiverd afvalwater een tweede leven geven in de landbouw heeft een stevig prijskaartje. De kosten komen in eerste instantie terecht op de schouders van de landbouwers. Uit de AWAIR-studie blijkt dat zo’n investering zo goed als onrealistisch en niet rendabel is zonder enige overheidssteun. Vooral aan de investeringskosten kan de overheid haar steentje bijdragen. De operationele kosten zoals elektriciteitsverbruik en monitoring, kunnen de afnemers zelf dragen.

Met deze kostprijsberekening willen we potentiële afnemers handvaten aanreiken en een transparant beeld geven over het financiële plaatje. Aanvullend is de studie een wake-upcall voor de politiek om met middelen over de brug te komen, willen we het enorme potentieel aan gezuiverd afvalwater benutten als irrigatiebron in de landbouw.

AWAIR

Benieuwd naar de volledige resultaten het project? Bekijk dan hier de haalbaarheidsstudie in pdf.

Het AWAIR-project werd gerealiseerd met financiële steun van het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling.