De schop moet in de grond, maar niet ondoordacht: door gebalanceerde wateroplossingen wil Vlaanderen evolueren naar een modelregio voor waterbeheer. Als onderdeel van de Blue Deal coördineert VITO het ambitieuze project Vlaanderen WaterProof. Dat wil droogte tegengaan via slimme buffering in drie grootschalige demo’s. De systeemvisie achter het project overstijgt het lokale karakter van de drie demosites: de nieuwe of bijgestelde kennis en ervaringen die eruit voortvloeien worden later in heel Vlaanderen toegepast. Zo leggen we de basis voor een ‘waterherverdelingsproject’ dat onze contreien waterproof en dus futureproof maakt.
De komende jaren worden op drie plekken in Vlaanderen concrete acties opgezet om via een combinatie van slimme ruimtelijke inrichting, intelligente sturing van buffers en geoptimaliseerde circulaire waternetwerken te komen tot een veerkrachtiger wateraanbod.
Voortbouwen op lopende denkoefening
De Vlaanderen Waterproof-partners kunnen voortbouwen op het lopende co-creatietraject in de Waterarena H2050. Dat heeft als doel een systemische langetermijnvisie op water in Vlaanderen te ontwikkelen. “Er is al heel veel denkwerk gebeurd,” zegt Yves De Weerdt van het VITO TransitiePlatform (VTP). “Onze huidige systeemvisie kunnen we verder uitdiepen door die kennis mee te nemen bij de uitwerking van de demoprojecten.”
Het VTP is samen met Vlakwa (Vlaams Kenniscentrum Water) initiatiefnemer van het co-creatietraject. Zo ontluikt er een kruisbestuiving tussen Arena H2050 en Vlaanderen WaterProof. “Daarbij wordt het reeds ontwikkelde systeemdenken ingezet om de demoruimtes te boetseren, terwijl die laatste een uitgelezen mogelijkheid bieden om proefondervindelijk te kijken wat zo’n systeemvisie nu eigenlijk kan betekenen voor het waterbeleid in Vlaanderen.”
Als de systeemvisie straks klaar is, zal ze input geven aan de Vlaamse onderzoeks-en innovatieagenda waar Vlakwa vanuit haar verbindende rol aan werkt. “Uiteindelijk willen we altijd ook beleidsversterkend werken en voorkomen dat ideeën onvoldoende in de praktijk worden omgezet”, zegt Bastiaan Notebaert van Vlakwa. De Blue Deal maakt duidelijk dat het vanaf nu ‘anders moet’. De koppeling van een actie- en leergericht innovatieproces met diepgaande waterexpertise kunnen Vlaanderen koploper maken in de omgang met water.
Bedrijven, zandgroeven en fruitboomgaarden
Voor ‘WaterArchitect’ wordt een bedrijventerrein in Tielt (West-Vlaanderen) uitgerust met een lokaal en slim waternetwerk. Het wordt een soort smart water grid met ingebouwde flexibiliteit waarin een maximale afstemming tussen vraag en aanbod kan worden bereikt. Op die manier ontstaat er een decentrale collectieve waterkringloop. Bij deze demo is de POM West-Vlaanderen als lokale partner nauw betrokken, onder de noemer van het ‘Bedrijventerrein van de Toekomst’ programma.
Bij ‘KlimaatPlassen’ ligt de focus op het bufferen van water tijdens nattere periodes zodat de waterbeschikbaarheid in drogere tijden kan worden verbeterd. In de ruime regio rond Mol (Antwerpen) zal een doordacht beheer worden geïmplementeerd van het water in vroegere witzandmeren en -groeven. Dit in nauwe samenwerking met onder andere de diensten van de gouverneur van de Provincie Antwerpen, de Vlaamse Milieumaatschappij en zandwinningsbedrijf Sibelco.
‘WaterGemeenschap’ ten slotte, behelst een efficiënt water- en bodembeheer in de Haspengouwse fruitstreek (Limburg) in samenwerking met het Proefcentrum Fruitteelt (pcfruit vzw). Concreet zal dit lokale buffering, infiltratie en hergebruik van regenwater inhouden, en dit zowel op individuele als op collectieve schaal.
Praktijkoplossingen op niveau van het hele systeem
Elk van deze drie demo’s integreren brede kennis en ervaring op het vlak van water, klimaat en ruimte op systeemniveau. Ook wordt er in de demoruimtes een innovatieve monitoring- en data-infrastructuur opgezet die de werking en de effecten van de buffermaatregelen inzichtelijk maakt en permanent opvolgt.
”Uiteindelijk gaat het niet enkel om het lokale plaatje van de drie individuele demosites of de technologische innovaties die er in de praktijk worden gebracht”, zegt Inge Genné van VITO. “Als we uitzoomen vormt dit de eerste praktijkfase van een dynamisch leertraject in lijn met de Blue Deal ambitie van de Vlaamse overheid. De kennis en expertise die daaruit voortkomt zal toegepast worden op Vlaamse schaal. Kortom, op het hele watersysteem. Dat maakt dit project absoluut uniek.”
Die systeembenadering staat centraal in het project. Genné: “Met behulp van systeemanalyses willen we de belangrijkste oorzaak-gevolgrelaties binnen het Vlaamse watersysteem verder in kaart brengen, inclusief de interacties met andere systemen zoals energie, mobiliteit, voeding en gezondheid.” Die benadering is noodzakelijk om uiteindelijk tot een soort van waterherverdelingsproject voor gans Vlaanderen te komen, dat onze regio écht waterproof maakt.
Tijdens de projectuitvoer wordt er maximaal ingezet op synergie met lokale betrokkenen, die mee de centrale vraagstelling zullen formuleren, zodat het draagvlak van bij het begin verzekerd wordt. ‘We zullen bottom-up met alle actoren bekijken wat er concreet moet gebeuren op de drie sites’, zegt Genné. ‘Tijdens co-creatiesessies zullen we bijvoorbeeld discussiëren over het begrip “waterburgerschap” dat gebruikers sterker moet responsabiliseren maar ook autonomer moet maken, en de socio-economische waarde van zogenaamde ecosysteemdiensten (bijvoorbeeld watertransport door boeren of buffering in natuurgebieden).’ Uiteindelijk zal bij het bepalen van ‘de waarde van water’ en het gebruiksrecht ervan telkens verbinding gezocht moeten worden tussen verschillende belangen, en dit in de drie heel verschillende contexten van de demosites. ‘Zo wordt dit absoluut een common good-vraagstuk.’
Meer info?
Contacteer Inge Genné
Meer info over waterarena: h2050.be
