Op donderdag 6 juni ontmoetten meer dan 70 waterprofessionals elkaar in een zonovergoten Mechelen voor het sluitstuk van het Living Lab Vlaanderen binnen het Horizon2020 B-WaterSmart project. Wat onthouden we van B-WaterSmart in Vlaanderen?
Na een warm welkom van burgemeester Somers en eerste schepen Patrick Princen, duidden Andrea Rubini (Water Europe) en Gerard Van Den Berg (KWR) het belang van een waterslimme maatschappij. Die is onlosmakelijk verbonden met de transitie naar een circulaire economie, één van de prioriteiten binnen de EU Green Deal. En laat slim watergebruik en -hergebruik nu net het hoofddoel zijn van B-WaterSmart.
Lichtende voorbeelden van circulair water
Zijn CCRO en RWZI-effluent een optie voor een robuustere drinkwatervoorziening?
In de Westhoek ziet waterproductiecentrum ‘De Blankaart’ af van het veranderende klimaat en het diverse landgebruik in de omgeving. De Watergroep kan bij droogte haar normale innamecapaciteit niet halen, en gaat samen met Aquafin op zoek naar oplossingen binnen B-WaterSmart. Ze verkenden de afgelopen vier jaar twee opties om 1) oppervlaktewater te kunnen innemen dat de huidige kwaliteitsdrempel overschrijdt, en 2) om gezuiverd stedelijk afvalwater als bron in te nemen.
Optie 1: CCRO integreren in de zuiveringstrein van WPC De Blankaart
Het potentieel van CCRO (= Closed Circuit Reverse Osmosis) werd onderzocht met een pilootinstallatie van Waterleau die 10 m³ per uur verwerkt. Uiteindelijk behaalde de installatie een rendement van 95% na 5 testfases. Bijna alle anorganische componenten worden 100% verwijderd, met uitzondering van nitraat (53%). Ook de resultaten voor micropolluenten bleken uitstekend, waarbij geen enkele component van de 123 geanalyseerde stoffen in het permeaat boven de drinkwaternorm uitkomt.
Optie 2: RWZI Woumen als alternatieve innamebron
RWZI Woumen ligt op een boogscheut van het WPC de Blankaart. Met een pilootinstallatie (UF-RO- GAC-UV) van BOSAQ onderzocht het project de mogelijkheden om dit RWZI effluent op te werken tot drinkwater. Deze set-up stelt ons voor veel uitdagingen door de specificiteit van het ruwwater. De kwaliteit van het RWZI-effluent is bijvoorbeeld sterk afhankelijk het weer. Dit type effluent veroorzaakt bovendien snel biologische vervuiling (biofouling) in de membranen.
RWZI-effluent heeft potentieel, zeker nu de Richtlijn voor de behandeling van stedelijk afvalwater (Urban Wastewater Treatment Directive) van kracht is. Bij implementatie moeten we verder nagaan wat de mogelijke impact is op de aquatische ecologie van de omliggende waterlopen (E-flow), op de bevaarbaarheid van waterwegen en op verzilting. Voor het concentraat dat overblijft na membraanbehandeling (zoals CCRO), zijn er op vandaag weinig oplossingen voorhanden. Vlakwa wil mee zijn schouders zetten onder initiatieven om concentraatstromen te fractioneren zodat we meer water kunnen terugwinnen en lozingskritische stoffen kunnen afscheiden. Heb je hierin interesse? Neem contact op met Charlotte Boeckaert via cb@vlakwa.be.
De slotsom: diversificatie aan bronnen is overduidelijk nodig. B-WaterSmart toonde het potentieel op pilootschaal aan. De acties (stippellijn) hebben een beduidende impact op het watervolume van het spaarbekken van de Blankaart ten opzichte van de huidige situatie (volle lijn).
Stormwater en landbouw: de gedroomde match?
In Hombeek (Mechelen) legde B-WaterSmart een overstromingsbekken van 1400 m³ aan om het overvloedige bovenstroomse stormwater op te vangen. Stad Mechelen, PSKW en Aquafin sloegen de handen in elkaar om het bufferbekken slim te sturen en het water ter beschikking te stellen aan de landbouw voor subirrigatie. Het systeem wordt aangestuurd door heel wat variabelen zoals het beschikbare watervolume, het weer, en de watervraag van de bevloeide percelen. Het drainagesysteem voor subirrigatie is bovendien peilgestuurd zodat overtollig water ter plekke in de bodem blijft.
Het bufferbekken is pas sinds februari 2024 in gebruik en bewijst al zijn nut en het potentieel voor hergebruik. Van eind februari tot begin mei was er 25.000 m³ water ter beschikking.
Stad Mechelen kroont zich tot Wateroriented Living Lab
Maar de inspanningen van gaststad Mechelen voor een waterslimme maatschappij reiken verder dan het stormbekken in Hombeek alleen. Tijdens een wandeling en boottocht op de Binnendijle ontdekten de conferentiedeelnemers verschillende innovaties die de stad wapenen tegen klimaatgrillen:
- Meer ruimte maken voor water in de binnenstad
- Aantal vlieten (watergangen, zie foto's hieronder) openmaken en groen-blauw inrichten
- Binnendijle blauw-groen inrichten voor een betere biodiversiteit, recreatie, waterkwaliteit en -kwantiteit
- Afstromend regenwater infiltreren
- Ontharden
- Regenwater zinvol bestemmen
Stad Mechelen ziet een duidelijke meerwaarde in werken binnen een Living Lab context die overheid, kennisinstellingen, industrie en burgers met elkaar verknoopt. Water-Oriented Living Labs zijn ontstaan in de schoot van het partnerschap Water4All. Ze zijn een belangrijke stap om Water Europes visie over de waarde van water in de praktijk te brengen en om systemische innovatie te bevorderen met als einddoel een waterslimme maatschappij. Living Labs krijgen bovendien steeds meer aandacht in Vlaamse en Europese beleidsplannen. Het zijn levensechte testomgevingen die de eindgebruiker centraal zetten om onderzoek en innovatie te implementeren via co-creatie.
