Droogte is een belangrijke wateruitdaging voor Vlaanderen, maar ook wateroverlast blijft belangrijk. Klimaatsimulaties tonen aan dat langere droge periodes zullen afgewisseld worden met nattere periodes. Vlakwa werkt in diverse projecten samen met partners naar oplossingen voor een robuust watersysteem, waarbij alle watergebruikers steeds voldoende water hebben op het gewenste moment. Naast initiatieven rond waterbesparing en waterhergebruik, speelt ook de buffering van water een belangrijke rol. In het project FRESH4Cs zetten we zo in op alternatieve waterbronnen zoals ondergrondse en bovengrondse wateropslag.
Hoewel er tijdens droge seizoenen een watertekort is in Vlaanderen, is er op jaarbasis nog steeds een grote uitstroom van water naar zee, goed voor één tot twee grootteordes groter dan het directe verbruik. Er is echter een mismatch tussen de vraag (constant en met pieken in droge periodes) en het aanbod van dit uitstromend water (vooral in de winter en bij hevige regen). Door water lokaal te bufferen, kunnen we vraag en aanbod op elkaar afstemmen. Binnen het project FRESH4Cs zullen we samen met 10 partners diverse oplossingen demonstreren.
In Vlaanderen wordt samen met VLM in het natuurgebied de Kwetshage (Jabbeke) gedemonstreerd hoe water boven- en/of ondergrond kan gebufferd worden en welke invloed dit heeft op de lokale grondwaterstanden. Voor ondergrondse buffering bekijken we hier welke invloed het lokaal verhogen van de grondwatertafel in een zandige ondergrond (de zogenaamde kreekrug) heeft op de lokale wateropslag. Nederlandse studies hebben aangetoond dat deze methode (kreekruginfiltratie) zorgt voor een dikkere zoetwaterlens bovenop de onderliggende zoute grondwaterlagen, door het verschil in soortelijk gewicht van zoet en zout water. Er wordt vanuit gegaan dat een verhoging van de grondwaterstand met 10 cm overeenkomt met een toename van de zoetwaterlens van 4 meter. De inrichting zal in de eerste plaats gebeuren in een natuurgebied, maar we gaan ook bekijken hoe landbouwers kunnen gebruik maken van het extra gebufferd water. Aansluitend onderzoeken we het replicatiepotentieel van alternatieve waterbronnen, zoals een aangepast peilbeheer of kreekruginfiltratie in het traject van Raamakkoord Oudlandpolder. Daarbij gaan we samenwerken met het SALFAR-project, dat focust op aangepaste teelten.
Net over de grens, in Zeeuws-Vlaanderen, komt er een pilootinstallatie voor kreekruginfiltratie. Hier zal Dow Benelux samen met lokale landbouwers zoet water in de grond opslaan. Daarbij worden ze ondersteund door HZ University. Bij een geslaagde test kan het water dienen voor zowel landbouwers als industrie. Na een aantal workshops waarbij de diverse stakeholders het project leerden kennen, worden nu concrete plannen gemaakt voor de demo, zodat in 2021 de werken een aanvang kunnen nemen.
Iets noordelijker, in Kruiningen (Zeeland), zal Lamb Weston samen met HZ University de haalbaarheid bestuderen van het lokaal opslaan van effluent uit een aardappelverwerkend bedrijf. Het water zal zowel ondergronds (ook hier via kreekruginfiltratie) als bovengronds worden opgeslagen. Het bewaken van de waterkwaliteit vormt hier een belangrijke uitdaging.
In de UK worden twee democases uitgewerkt, telkens een samenwerking van het bedrijf Felixstowe Hydrocycle (dat water levert aan landbouwers), de Suffolk County Council, Environment Agency en University of East Anglia. In een eerste demo zal water, waar een rivier in zee uitmondt, worden gecapteerd om via een leidingstelsel en kleinere lokale bufferbekkens naar de landbouwers gevoerd te worden. Hier ligt de focus op waterkwaliteit en samenwerkingsvormen tussen de stakeholders, maar ook op het behouden van voldoende uitstroom naar zee om het slikken- en schorren ecosysteem te behouden. Nog dit jaar starten de werken zodat we volgend jaar de eerste test kunnen doen.
Een tweede pilot bekijkt hoe water lokaal in de ondergrond (in iets diepere zandige en kalkrijke aquifers) kan opgeslagen en terug onttrokken worden. Hier gaat het om een systeem met actief water in- en uitpompen, zogenaamd managed aquifer recharge and extraction. Belangrijke vraagstukken draaien hier rond de grondwaterstromen (kan lokaal geïnfiltreerd water ook lokaal onttrokken worden?) en waterkwaliteit. De eerste modelresultaten zijn alvast veelbelovend, en eens de vergunning uitgereikt zijn starten de werken om eind 2021 de eerste proeven uit te voeren.
Naast deze lokale bufferoplossingen, zal er in het FRESH4Cs ook gekeken worden naar een nature based solution (wilgenmoeras) om RO-concentraat te behandelen bij IWVA in Koksijde. Bedoeling is om zo het concentraat opnieuw te kunnen gebruiken, en minder afvalstoffen (zouten en nutriënten) te lozen in oppervlaktewater. Deze democase zit momenteel in de vergunningsfase, en we hopen in 2021 alle werken uit te voeren.
Naast de technologische demonstraties zal FRESH4Cs ook inzetten op niet-technologische oplossingen: de technologische innovaties vereisen ook innovaties in samenwerkingsvormen en businessplannen om ze ook in de praktijk te kunnen inzetten.
FRESH4Cs heeft financiering ontvangen van het interreg 2zeeën programma 2014-2020, ge-co-financierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling ERDF, via subsidiecontract No 2S06-028.
