2024 staat bol van de verkiezingen. Zondag 9 juni staan de Europese, federale en regionale verkiezingen voor de deur; op zondag 13 oktober stemmen we allemaal voor de provincie- en gemeenteraden. In de aanloop naar die momenten van machtswissel, publiceren verschillende organisaties hun memorandum. Letterlijk betekent memorandum 'wat moet onthouden worden'. Maar welke klemtonen komen bovendrijven? Waar liggen bedrijven van wakker?  En hoe passen die prioriteiten in bestaande initiatieven? Deze innovatievragen hebben wij alvast onthouden.

Industrie – kmo’s

Vertaalslag uit memorandum Fevia, essenscia, Agoria, Vlaamse Ondernemers, UNIZO en Voka

• Betaalbare drinkwatervoorziening: Hoe kan gegarandeerd worden dat de drinkwatervoorziening betaalbaar blijft voor bedrijven? Hoe kunnen hiernaast ook financiële middelen die bijvoorbeeld op Europees niveau toegekend worden (zoals middelen om de weerbaarheid van kritieke infrastructuur te verhogen) hiervoor worden ingezet? Hiermee stelt zich ook een bredere en fundamentelere vraag: Hoe moeten we de waterketen organiseren zodat die trouw kan blijven aan de oorspronkelijke doelstelling: veilig, betrouwbaar en betaalbaar drinkwater leveren?
• EU-chemicaliënbeleid: Het EU-chemicaliënbeleid (REACH, CLP) wordt herzien én uitgebreid met een strategie voor duurzame chemische stoffen. Deze strategie stoelt op 2 beginselen: i. schadelijke stoffen al in de ontwerpfase weren, in plaats van verkochte producten te controleren (safe and sustainable by design) en ii.  schadelijke stoffen enkel toestaan als ze nodig zijn voor onze gezondheid of de veiligheid, of als ze cruciaal zijn voor een functionerende samenleving. Dit gaat vermoedelijk gepaard met een reeks analyses (o.a. impact op milieu en gezondheid). Daarom is het nodig om kennis op te bouwen over (eco-)toxicologie zodat Vlaanderen onderbouwde standpunten op Europees vlak kan innemen. In het kader van de Vlaamse Visie Zeer Zorgwekkende stoffen wordt hier alvast op ingezet en ook projecten als CAMEO-A ontwikkelen nieuwe monitoringmethodes om online ecotoxiciteit te meten.
• Circulair watergebruik: Hoe kunnen we de kwaliteitsmonitoring van alternatieve bronnen verbeteren? Hoe kunnen watergebruikers samen investeren in circulair watergebruik en de bijbehorende infrastructuur en processen? Hoe kunnen we oplossingen voor waterhergebruik laten samensmelten met oplossingen voor bijvoorbeeld energie en nutriënten? Wat zijn duurzame antwoorden op de concentraatuitdagingen?
• Waterkwaliteit: Hoe ontwikkelen we een programmatorische aanpak om systematisch de waterkwaliteit te verbeteren en tegelijkertijd een vergunningenstop te voorkomen?
• Onderzoek naar geschikte locaties voor wateruitwisselingsprojecten: Hoe kunnen we geschikte locaties (zoals bedrijventerreinen, -clusters of havengebied) identificeren voor samenwerkingsprojecten? Welke hefbomen zijn nodig om bedrijven te ondersteunen om zulke projecten van maatschappelijk belang te ondersteunen, inclusief coördinatie en investeringsmiddelen? Tools voor wateruitwisseling zoals de WaterAtlas (potentieelkaarten die hotspots aanduiden) zijn alvast een stap in de goede richting.

Bouwsector

Vertaalslag uit memorandum Bouwunie en Embuild Vlaanderen

• Bescherming tegen wateroverlast: Hoe kunnen we bestaande en nieuwe gebouwen maximaal beschermen tegen wateroverlast? Welke onderzoeken en innovaties zijn nodig om daarvoor klimaat- en waterrobuuste oplossingen te ontwikkelen?
• Hittestress en droogte: Hoe kunnen stedelijke centra en dorpskernen zich aanpassen aan hittestress en droogte? Welke groenvoorzieningen zijn het meest geschikt? Welk type biodiversiteit kunnen we het best bevorderen voor kwaliteitsvolle verdichting
• Groenvoorziening in de openbare ruimte: Waar leggen we welke bomen, struiken en ander groen aan in de publieke ruimte? Wat zijn de kwaliteitsvereisten en welke richtlijnen geven we voor groenvoorziening langs drukke wegen, verkeersluwe straten, en publieke pleinen?
• Alternatieve waterbronnen: Hoe kunnen alternatieve waterbronnen zoals hemelwater en grijswater meer worden ingeschakeld? Welke collectieve voorzieningen zijn nodig, en wat zijn de kwaliteitsvereisten, nieuwe technologieën en businessmodellen om die waterbronnen te gebruiken?
• Comfortabele, gezonde, energiezuinige, klimaatrobuuste en betaalbare woningen: Hoe kunnen woningen worden ontwikkeld die aan al die criteria voldoen? Welke innovaties zijn nodig in bouwtechnologie, maar ook om aan energie-efficiëntie en betaalbaarheid te winnen? Hoe kunnen bouwgronden beter worden benut?

Via projecten als Waterbewust Bouwen, ANCHOR, NEREUS, Groenblauwpeil… probeert Vlakwa alvast samen met andere partners hier antwoorden op te formuleren.

Landbouw -en natuursector

Vertaalslag uit memorandum Boerennatuur, Natuurpunt

• Overzicht van drainagenetwerken: Hoe kunnen we de huidige drainagenetwerken in agrarische gebieden inventariseren? Een inventarisatie dringt zich op om beleid te kunnen formuleren dat aansluit bij de inspanningen om natte natuur te herwaarderen, en om grote koolstofbronnen terug om te zetten in koolstofsponzen.
• Verbreding van waarnemingen en waarschuwingssystemen (W&W): Hoe kan het waarnemings- en waarschuwingssysteem worden uitgebreid, met meer aandacht voor de aanwezigheid van natuurlijke vijanden en nuttigen in gewassen, om het gebruik van chemische gewasbeschermingsmiddelen te verminderen? In de wortelteelt en biologische fruitteelt is dit alvast gangbaar.
• Synergieën tussen landbouw en natuur: Hoe kunnen we structureel onderzoek en ontwikkeling versterken om synergiën tussen landbouw en natuur te verkennen en benutten?
• Landbouwer als producent van natuur: Hoe kunnen we landbouwers aanzetten tot agrarisch natuurbeheer door positief taalgebruik? Bijvoorbeeld, kunnen we termen als 'niet-productieve elementen of investeringen' herzien om de trots van landbouwers aan te wakkeren om maatschappelijke diensten te leveren? Welke juridische statuten voor natuur in landbouwgebied kunnen flexibiliteit bieden en zo landbouwers stimuleren om de natuurlandschapswaarde te verhogen? Hoe kunnen we landbouwers belonen voor extra natuurresultaten en diverse ecosysteemdiensten?

Dit zijn alvast pistes die we ook verkennen binnen het project Aquatuur.

Financiële sector

Vertaalslag uit memorandum Febelfin

• Hulp bij duurzaamheidsrapportering: Hoe kunnen we grote en kleine ondernemingen effectief ondersteunen bij hun duurzaamheidsrapportering?
• Databank voor ESG-informatie: Hoe kan een nationale, publiek toegankelijke databank met gestandaardiseerde ESG-informatie van Belgische ondernemingen worden ontwikkeld? Hoe kunnen we die databank integreren met bestaande financiële rapportagesystemen, zoals de NBB balanscentrale? Gestroomlijnde toegang laat financiële instellingen toe om enerzijds de duurzame projecten van ondernemingen gericht te ondersteunen, en anderzijds om duurzaamheid beter te integreren in hun risicobeheer.

Watersector

Vertaalslag uit memorandum Aquaflanders, Aquafin, Fluvius en Vlario

• Waterzuiveringsinfrastructuur: Welke innovaties zijn nodig om verontreinigingen (micropolluenten, medicijnresten, PFAS…) economisch haalbaar te verwijderen uit gezuiverd afvalwater? Hoe kunnen we technieken bevorderen die gericht zijn op kleinschalige waterzuivering en nature-based solutions, met specifieke aandacht voor doeltreffende verwijdering van nutriënten (alvast een onderwerp binnen de CIW projectgroep decentrale zuivering)? Hoe kan artificiële intelligentie helpen om onderhouds- en vervangingskosten te verlagen? Waar liggen er koppelkansen met energie en recuperatie van grondstoffen? Op welke manier kunnen we opgewekte en verbruikte energie beter op elkaar afstemmen: energy load balancing als opstap richting energieneutrale RWZI’s?
• Beschermd grondwater: Hoe kunnen we de risico’s op vervuiling van grondwater beperken? Diepe ondergrondse opslag is bijvoorbeeld risicovol, net als koolzuur en koolwaterstoffen bergen. Andere risico’s zijn het vermengen van waterlagen en het doorlekken van stoffen in de ruwwaterbron.
• Innovatieve aanbesteding: Hoe kunnen aanbestedingsregels de ontwikkeling en implementatie van betere of kostenefficiëntere technieken versnellen? Bijvoorbeeld om zo ook de bouw- en materiaalkost te verlagen. Door de sterke focus op prijszetting, nemen contractoren geen risico's en laten een nieuwe techniek of technologie links liggen. Hierdoor krijgen betere of goedkopere technieken geen kans: ze worden traag ontwikkeld en weinig ingezet.  In het kader van de werkzaamheden binnen het NRW-ecosysteem willen we innovatieve aanbesteding alvast verder verkennen.

Dieper duiken in de memoranda?

Hier vind je een overzicht met alle links naar de geraadpleegde bronnen.

Ken jij andere memoranda die belangrijke kennis- en innovatievragen in het waterdomein belichten? Laat het ons gerust weten! Ze zijn ook een belangrijke inspiratiebron voor het CIW OO&I platform.